Od dnia 30 czerwca 2022 roku wszczęcie mediacji nie będzie przerywa biegu terminu przedawnienia roszczenia majątkowego. Jest to konsekwencja uregulowania stanowiącego, że wszczęcie mediacji będzie powodowało wyłącznie zawieszenie biegu terminu przedawnienia roszczenia. Wskazana zmiana została wprowadzona podpisaną dnia 2 grudnia 2021 roku ustawą nowelizującą kodeks cywilny, kodeks postępowania cywilnego oraz niektóre inne ustawy (Dz. U. z 2021 r. poz. 2459).
Przypomnijmy, że zawieszenie biegu terminu przedawnienia polega na tym, że przez pewien czas termin ten nie rozpoczyna biegu – a jeśli został już rozpoczęty – to bieg ten ulega wstrzymaniu na okres, który nie jest wliczany do terminu przedawnienia. Natomiast w przypadku przerwania, termin przedawnienia liczony jest od nowa. Obecnie – zgodnie z art. 121 kodeksu cywilnego – zawieszenie terminu przedawnienia następuje w stosunku do roszczeń: przysługujących dzieciom przeciwko rodzicom (przez czas trwania władzy rodzicielskiej), przysługujących osobom niemającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę (przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli), przysługujących jednemu z małżonków przeciwko drugiemu (przez czas trwania małżeństwa) oraz co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym odpowiednim organem (przez czas trwania tejże przeszkody). Natomiast zgodnie z art. 123 kodeksu cywilnego, bieg terminu przedawnienia zostaje przerwany wskutek: podjęcia czynności przed sądem lub innym organem (albo przed sądem polubownym) przedsięwziętej w celu dochodzenia (lub ustalenia, zaspokojenia bądź zabezpieczenia) roszczenia, uznania roszczenia przez osobę przeciwko której roszczenie przysługuje, bądź przez wszczęcie mediacji – i w stosunku do ostatniej z wymienionych przesłanek zachodzi opisywana istotna zmiana.
Istotą nowelizacji jest „przesunięcie” wszczęcia mediacji z katalogu okoliczności przerywających bieg terminu przedawnienia do katalogu okoliczności, które wyłącznie go zawieszają.
Przeprocedowana zmiana może (i w ocenie ustawodawcy powinna) w konsekwencji doprowadzić do zmniejszenia ilości inicjowanych aktualnie zawezwań do prób ugodowych (stanowiących jedno z prostszych oraz – co ważne dla wierzyciela – tańszych narzędzi zmierzających do przerwania biegu terminu przedawnienia – przynajmniej w uprzednio obowiązującym reżimie prawnym, choć owo narzędzie bywało już przedmiotem sporów orzeczniczych co do jego skuteczności). Oczywiście instytucja ta może dalej być wykorzystywana, niemniej jej skutkiem będzie wyłącznie zawieszenie biegu terminu przedawnienia, a nie jego przerwanie. Śmiało można stwierdzić, że aktualnie zawezwanie do próby ugodowej bywa często nadużywane, ponieważ w rzeczywistości niejednokrotnie nie ma ono wiele wspólnego z faktyczną wolą polubownego rozstrzygnięcia sporu przez wierzyciela, za to jest działaniem wyłącznie w jego interesie i w celu przyznania mu dodatkowego czasu na dochodzenie roszczenia (np. celem zgromadzenia środków na uiszczenie opłaty sądowej od pozwu, która w przypadku wartości przedmiotu sporu przewyższającej kwotę 20 000,00 zł wynosi aż 5% tej kwoty, przy czym w przypadku zawezwania do próby ugodowej, opłata sądowa od wniosku wynosi obecnie tylko 1/5 opłaty, którą należałoby uiścić od pozwu w danej sprawie).
Zdaje się, że ustawodawca co raz większą wagę przywiązuje do tego, aby instytucja przedawnienia była respektowana, o czym świadczy opisane ograniczenie katalogu zdarzeń zmierzających do zawieszenia (często na wiele lat) biegu terminu przedawnienia, jak i wcześniejsze zmiany wprowadzone w procedurze cywilnej, np. obowiązek wierzyciela w zakresie przedłożenia komornikowi sądowemu dowodów na to, że roszczenie dochodzone w postępowaniu egzekucyjnym nie przedawniło się (jeśli z samego tytułu wykonawczego wynika, że mogłoby to nastąpić) czy badanie z urzędu kwestii przedawnienia w sporze przedsiębiorcy z konsumentem (co ograniczyło w sposób istotny popularny dawniej „handel” wierzytelnościami przedawnionymi przez przedsiębiorstwa windykacyjne liczące na niepodniesienie zarzutu przedawnienia przez konsumenta w sporze sądowym). Wolą ustawodawcy jest możliwie jak najszersze przywracanie mediacji roli, dla jakiej została powołana – wypracowania kompromisu pomiędzy skonfliktowanymi stronami. Działanie przez wierzyciela wyłącznie na swoją korzyść bez woli osiągnięcia porozumienia niewątpliwie takiej roli przeczy.
Opisywana zmiana nie znajduje zastosowań względem postępowań wszczętych w przeszłości oraz trwających w chwili wejścia w życie ustawy.
Sara Kaźmierczak
prawnik, asystentka radcy prawnego
